Matisse: Hernude en Finale Suiwering

Ek sien so uit om hierdie hoofstuk oor Matisse te skryf, oor sy werk van die 1930's en later, en ek hoop my lesers gaan aangesteek word met entoesiasme. Ek "google" nie my notas nie. Dis reeds baie jare voor die era van die Internet geskryf. ( maar danksy die Internet kan die pragtige kleurfotos nou bygelas word ) Ek is dankbaar vir elke leser, maar sal ook graag kommentaar wil ontvang. Is daar al Afrikaanse skoliere en studente wat hierby baat vind? En reisigers na ander lande?

DIE DANS I
260cm X 390cm
Olie op doek
MOMA New York

Daar is min mense wat nie DIE DANS I 1932 herken en nie daardeur getref word nie. In die sirkel van figure is daar weereens die ewigheids idée wat simbolisties word van tyd sonder begin of einde. Matisse gebruik variasies die universele palet van vier kleure van Egiptiese muurskildering naamlik groen vegetasie, blou lug, oker woestyn en rooibruin wat aarde en aardsheid simboliseer. Daar is ook in verwysings na die drie muse tipe sirkeldanse uit klassieke kuns. Dink aan "the three graces" in Raphael se Primavera. Wat lees mens alles hier in Matisse se vreedsame, ongebonde toneel: vryheid, die viering van vroulikheid, onselfbewuste naaktheid en genot van beweging! Ek lees ook die gedagte: "groter as alles" en "dis al wat tel". Vergroot DIE DANS I so groot as wat julle kan, kyk daarna, en vertel my hieronder wat julle sien en voel. Voel, ja, want Matisse was 'n ekspressionis!

MUSIC (LA MUSIQUE) 1939

Die reusedoek MUSIEK 1939 is van hoek tot kant met suiwer ligweerkaatsende kleur gevul. Die kleure in hierdie werk, sowel as DIE OKER KOP 1937,  DAME IN BLOU 1937 en DIE ROMEENSE BLOESE 1940 toon nog variasies van die Egiptiese kleurskema wat altyd vir Matisse werk. 

DIE DANS I en II het ‘n hernude suiwering in Matisse se kuns tot gevolg gehad. Hy laat vaar grotendeels die detaillering, patrone, teksturering en die volumetriese uitbeelding van die twintigerjare. Perspektief, wat die prentvlak met ligter atmosferiese kleur kan verswak, word heeltemal tersyde gelaat.

THE DANCE II - Barnes Foundation

In 1932 lei ‘n opdrag vr die panele vir Barnes Foundation weer na die vereenvoudiging terug. THE DANCE II is ‘n werk waarin ’n gevoel van utopiese oorgawe met vloeïende ritme uitgebeeld word. Agt dansers in grys op ‘n agtergrond van blou, pienk en swart vul die boogvormige nisse bokant die gebou se vensters. Dit is 15 meters lank en 3,3 meters hoog. Matisse  het sy taak vergemaklik deur volgrootte vorms uit papier wat met gouache geverf is, te gebruik om die interaksie van kleur te toets voor die finale skildering in olie! Hierdie was ‘n prototipe van sy gouache dècoupèe van sy latere jare.

MUSIC (LA MUSIQUE) 1939

 Die reusedoek MUSIEK 1939 is van hoek tot kant met suiwer ligweerkaatsende kleur gevul. Die kleure in hierdie werk, sowel as DIE OKER KOP 1937,  DAME IN BLOU 1937 en DIE ROMEENSE BLOESE 1940 toon nog variasies van die Egiptiese kleurskema wat altyd vir Matisse werk. 

Matisse se lewenstaak word saamgevat in die werk aan die Dominikaanse Katedraal in Vence wat hy in die 1940’s uitvoer. Eerder as om die donker somber tradisie in katedraal voorkoms voort te sit, skep Matisse witgeteëlde binneruime soos by Moorse moskees as inspirasie. Met die suiwerste  ontwerpe vir die toring, glasvensters, muurversierings en altaarstukkke bereik Matisse die hoogste vorm van spirituele ekspressie. By Vence gee hy uiting aan sy strewe na ‘n totale harmonie wat aan ‘n musikale komposisie gelykstaan. Hy soek, en vind suiwerheid, balans en sereniteit.

Die Matisse Katedraal by Vence 1940

Elke detail is deur Matisse beplan en uitgevoer

Eenvoud eerste! Dominikaanse Katedraal te Vence.

In sy rype sewentigerjare lewer Matisse werke in briljante vlak kleurwerk byvoorbeeld STILLEWE OP ‘N BLOU TAFEL 1947 en DIE EGIPTIESE GORDYN 1948. 

Die Egiptiese Gordyn 1984

Stillewe op 'n Blou Tafel 1947

Het Matisse soms geglimlag oor die Kubiste en hulle vroeg_twintigste eeuse collage? Hier vind hy ‘n uitstekende manier van collage uit wat gouache découpée genoem word.  Van hierdie werke in suiwer kleur gaan hy maklik as invalide oor na die gouache découpée. Die proses kon vanuit ‘n bed of rystoel georganiseer word. Hy bly ‘n kreatiewe innoveerder, laat groot stukke papier volgens sy kleurspesifikasies met gouache skilder, knip die vorms met ‘n seker hand uit en laat ‘n assistent alles op die regte plek op doek vasbring.  Die vorms is uiters treffend en wys die genialiteit van Matisse maar ook die jare se skoling in soeke na die essensie van vorm wat agter lê. 

Die Diere van die See 1950

Die Duisend-en Een Nagte 1952

Apollo 1953-4

Zulma 1950

Met gemengde gevoellens, ja byna hartseer, neem ek nou afskeid van Matisse. Maar met die wete dat die kennis oor hom altyd uitgebrei kan word. Een van die grootste figure in twintigste eeuse ekspressionisme, gaan net aan en aan.  Hier is wat beskou word as Matisse se finale groot werk: DIE SMART VAN DIE KONING.

The Sorrows of the King 1952
Gouache op papier op doek
368cm x 292cm
Pompidou Sentrum, Parys.

In DIE SMART VAN DIE KONING 1952 (LA TRISTESSE DU ROI) toon Matisse dat hy die belangrike ontwikkelings van die eeu absorbeer het. Die werk roep Picasso se Laat-Sintetiese Kubisme soos in die New York DRIE MUSIKANTE 1921 op. Dit toon die kombinasie van helder kleur en ritmiese biomorfiese vorms van die laat-Kandinsky-werke byvoorbeeld KOMPOSISIE IX NO 626 1936. Daarby het dit ook die surrealistiese ondertone van Miro se werk soos  DIE HARLEKYN SE KARNIVAL 1924-5. Die werk is deur Rembrandt se  "Saul en Dawid"  waar David vir die depressiewe Saul musiekmaak, geinspireer.

Soos deur sy hele oevre blyk dit dat ook in DIE SMART VAN DIE KONING dat

Matisse ‘n ekspressionis is. Saul hou ‘n musiekinstrument vas en Dawid hou waarskynlik ‘n tamboeryn vas. ‘n Danseres is met absolute ekonomie van lyn weergegee: twee delikate dansende voete, twee ronde swart vorms vir borste en die rand van ‘n swaaiende rok. Hierdie danseres is die laaste woord in die soeke na die essensie van ‘n danser wat reeds in La Serpentine en Dans I en II begin is.

Die werk is outobiografies en simboliseer Matisse wat oor sy lewe terugkyk. Dit toon beelde uit die lewe van Matisse: Die groen-geklede odalisque wat gemaklik terugsit, die danseresse waarvoor hy lief was, musiek waarvan die note soos veerligte blare die vertrek vul.

En ek gaan nie afstap van Matisse voordat ek hierdie boek noem nie: 'n Boek wat oor die tweede helfte van sy loopbaan gaan , en hom deur WW II neem tot in sy laaste jare. My man het eendag met die boek ingeloop, en dit was baie dae se heerlike leesgenot:  

Whitbread Award for Biography and Book of the Year (2005), Los Angeles Times Book Prize for Biography (2005), Samuel Johnson Prize for Non-Fiction Nominee (2005)

 

 

En nou 'n finale bonus: Die heerlikste webwerf oor Matisse: https://www.artsy.net/artist/henri-matisse

 

GENIET!